تناسخ و مقایسه آن با رجعت

تناسخ، انتقال نفوس انسانی از بدنی به بدن دیگر می باشد و این انتقال میتواند به مرتبه بالاتر باشد (تناسخ صعودی) و یا مرتبه پایین تر (تناسخ نزولی) و یا انتقال عرضی. دلائل متعددی که از سوی حکماء اسلامی ارائه شده، بعضی مبطل جمیع اقسام تناسخ است ، مانند برهان قوه و فعل، که خلاصه آن این است : پذیرفتن تناسخ به معنای پذیرفتن اتحاد امر بالفعلی است که نفس مفارق می باشد با چیزی که بالقوه است (بدن دوم که تازه استعداش تمام شده و مهیای پذیرفتن نفس است) و این واضح البطلان است . و اگر تناسخ در جهت نزول را قائل شویم باید حرکت ارتجاعی در وجود از اشد به انقص را بپذیریم که جدا محال است . تناسخ صعودی را نیز نمیتوان پذیرا شویم چرا که معنای آن این است که نفس حیوان صامت که منطبع رد بدن و غیرمجرد است و ابزار ترقی به رتبه انسانیت را ندارد غل و زنجیر شهوت و غضب بر دست و پای او بسته شده توانسته است دگرگون شده و به مرتبه بالاتر صعود کند. و غضب بر دست و پای او بسته شده توانسته است دگرگون شده و به مرتبه بالاتر صعود کند. و اما رجعیت که به معنای بازگشت نفوس مفارق به ابدان دنیوی خود پیش از قیامت می باشد ارتباطی با تناسخ باطل ندارد چرا که رجعت سخن از تعلق مجدد روح به بدن خود میکند بعد از قطع علاقه، و باید بدانیم که ارتباط نفس با بدن عبارت است از قوت وجود و غلبه و چیرگی او بر بدن و مرگ به معنای عدم اعمال این برتری است نه نفی آن و واضح است که هرگاه نفس ، توجهش را به بدن معطوف سازد متنعی برای حیات مجدد او در همین عالم ماده نخواهد بود و از طرف دیگر دلائل فراوان نقلی بعد از اثبات امکان رجعت وقوع آنرا حتمی می سازد.